‘Het leernetwerk VONK kreeg ik als het ware cadeau toen ik in maart 2019 begon als lector Integrale aanpak kindermishandeling. In de thema’s kon ik me meteen vinden: bottlenecks binnen de jeugdhulpsector, zoals haperende ketensamenwerking, onvoldoende inzet van effectieve interventies, en het nog te weinig betrekken van ouders en kinderen in de aanpak van kindermishandeling. Deze bottlenecks zijn samen met 60 professionals en de vorige lector geformuleerd in zogenoemde Versnellingskamers – brainstormsessies met een hoog energieniveau.’ De verdere invulling was wat vertraagd door het vertrek van haar voorganger, een half jaar voor het aantreden van Ketner. ‘In het begin heb ik als projectleider veel getwijfeld. Hebben we er echt iets aan om wéér bij elkaar te komen? Het ging me te langzaam en ik zag de meerwaarde van de ongeveer tweemaandelijkse bijeenkomsten van professionals en onderzoekers nog niet echt.’
Pas na een jaar hoorde Ketner zichzelf opeens aan anderen vertellen waarmee het leernetwerk bezig was en wat het had bereikt. Zo ontwikkelde VONK de film ‘De schaduwkanten van ouderschap’, waarin 5 ouders vertellen over hun worsteling met de opvoeding en veiligheid van hun kind. Ketner: ‘Complexe situaties, waarin ook onveiligheid in het gezin een rol speelt. Met de film, die in november 2019 in première ging tijdens de Week tegen Kindermishandeling, willen we de drempels voor professionals verlagen om met ouders in gesprek te gaan. Dat valt niet mee door de gevoelens van schaamte en schuld bij ouders. En doordat hulpverleners zelf worstelen met het dilemma of ze in actie moeten komen of vooral in gesprek moeten blijven.’
Praten over opvoeding is lastig doordat ouders zich schamen of schuldig voelen
Aan de hand van de film is een opleidingsmodule voor professionals ontwikkeld om hen te helpen hoe ze open en laagdrempelig het gesprek kunnen blijven voeren met ouders. Hulpverleners van WIJ Groningen, een organisatie die zich in brede zin met gezondheid en veiligheid van burgers bezighoudt, worden binnenkort volgens de module getraind. Ook studenten van de Hanzehogeschool Groningen gaan de module volgen, zodat ook zij ermee kunnen werken tijdens de stage of later in hun werk. Ketner: ‘Zo hopen we een bijdrage te leveren aan het vakmanschap van professionals.’ Verder is een reeks podcasts voor professionals bijna af, waarin ervaringsdeskundigen met hun verhaal duidelijk maken hoe zij de hulpverlening hebben ervaren en wat er anders kan. Daarnaast onderzocht VONK hoe ouders en jongeren zelf in gesprek willen over onveiligheid, met een aantal factsheets als opbrengst. ‘Die verschijnen onder andere in het boek dat ik schrijf en dat in 2021 uitkomt’, licht Ketner toe. Een ouderpanel hield een bijeenkomst over lastige opvoedmomenten – en ‘dat smaakte naar meer’, vertelt ze enthousiast. Ten slotte zijn er alweer ideeën voor een volgende film en presenteert het leernetwerk zijn opbrengsten in 2021 op een internationaal congres.
Dit zijn de concrete resultaten, maar ondertussen is er meer gebeurd, vervolgt Ketner. ‘Door de bijeenkomsten die we organiseerden rond diverse thema’s, vinden professionals in het leernetwerk elkaar beter en ook raken steeds meer studenten betrokken. Mijn scepsis over wat we nou eigenlijk aan het doen waren, is verdwenen. Het gaat niet alleen om kennis creëren, wat ik vanuit mijn functie als onderzoeker gewend ben. Misschien kun je niet direct aantonen dat een professional zijn werk opeens anders aanvliegt. Belangrijk is ook om ervaringen en bestaande kennis te delen, elkaar te vinden. En het gaat over de eyeopener voor die ene professional, die daarover op zijn werk enthousiast vertelt.’
Het leernetwerk VONK gaat door, met onder andere hulp van C4Youth, Hanzehogeschool Groningen en de Werkplaats Sociaal Domein Noord. Suzanne Kuik (Hanzehogeschool) en Lucienne van Eijk (C4Youth) zullen de organisatie meer op zich nemen, Ketner’s aandacht verschuift van haar rol als projectleider naar een inhoudelijke betrokkenheid als lector. ‘Natuurlijk is het jammer dat we geen directe subsidie meer ontvangen van ZonMw. Middelen geven je wat armslag, zeker wanneer toch altijd bezuinigingen dreigen in de jeugdsector. Maar als het levensvatbaar is, bedruipt het netwerk uiteindelijk zichzelf.’
Ook de eyeopener voor die ene professional is een belangrijke opbrengst
Ketner heeft geleerd dat een leernetwerk er niet alleen is om kennis te vergaren en te delen, maar ook om verbinding te stimuleren tussen mensen. Samenwerking vraagt van verschillende lagen – van bestuurder tot professional – overeenstemming over praktische, financiële en ideologische zaken, en om afspraken over een gezamenlijke doelstelling. ‘Eigenlijk zijn de hobbels in de samenwerking binnen een leernetwerk net zo goed van toepassing op die van samenwerking rond kindermishandeling. Ik besef dat juist kleine stapjes realistischer zijn en dat betere samenwerking niet in een maand is geregeld. Als één hulpverlener een vonkje meeneemt naar zijn organisatie, dan wakkeren we samen dat vuurtje voor betere jeugdhulp wel aan.’
VONK (Veilig Opgroeien Nieuwe impuls Kennis) is een regionaal leernetwerk op initiatief van het lectoraat Integrale aanpak kindermishandeling van de Hanzehogeschool Groningen, de Academische Werkplaats Jeugd C4Youth, Elker Jeugdhulp & Onderwijs, Jeugdbescherming Noord, Accare en Rijksuniversiteit Groningen (RUG, orthopedagogiek). VONK wil veilig opgroeien bevorderen door met professionals, studenten, onderzoekers en ervaringsdeskundigen te leren hoe dat het beste kan. Dat gebeurt aan de hand van diverse, gezamenlijk geformuleerde thema’s. Naast VONK zijn er nog 4 andere leernetwerken jeugd, gefinancierd binnen het ZonMw-programma AWTJ.
Susan Ketner is projectleider van VONK en lector Integrale aanpak kindermishandeling bij de Hanzehogeschool Groningen. Eerder was ze beleidsonderzoeker bij het Verwey-Jonker Instituut en senior onderzoeker Ouderschap en Ouderschapsbegeleiding bij de Hogeschool Leiden.