Voorlichting en (zelf)hulp verbetert druk en dwars gedrag

Steeds vaker krijgen kinderen de diagnose ADHD en ook bij het voorschrijven van ADHD-medicatie is een toename te zien in Nederland. De Academische Werkplaats ADHD en Druk gedrag wil gepaste hulp bieden bij problemen van kinderen met druk, impulsief en onoplettend gedrag, ook als er geen ADHD-diagnose is. Het motto is: onnodige zorg vermijden, zonder onderbehandeling te riskeren. De werkplaats doet met de betrokken partijen onderzoek naar de juiste ondersteuning van ouders en professionals in de omgang met pittige kinderen. Dit onderzoek is bedoeld om een gunstig opvoed- en leerklimaat te bevorderen en onnodig labelen en voorschrijven van medicatie tegen te gaan. Ook ontwikkelt en verspreidt de werkplaats publicaties, voorlichtings– en onderwijsmateriaal (online informatie, vlogs, lezingen) voor onder meer ouders, leerkrachten en professionals.

Lees de artikelen

Thuis aan de slag met druk gedrag

De invloed van medicatie, onderwijs en ouders op druk gedrag

Thuis aan de slag met druk gedrag

Wat? Ouderprogramma Aan de slag met druk en opstandig gedrag

Hoe? Zelfhulpprogramma: 11 online modules met uitleg en oefeningen

Voor wie? Ouders van kinderen (4-12 jaar) met druk en opstandig gedrag (niet per se ADHD-gediagnosticeerd)

Door wie? Promovenda en klinisch ontwikkelingspsycholoog Suzanne de Jong (Vrije Universiteit Amsterdam) vanuit de Academische Werkplaats voor ADHD en Druk Gedrag

‘Ouders die niet goed weten wat ze met het drukke of opstandige gedrag van hun kind aan moeten, kunnen de online oudertraining Aan de slag met druk en opstandig gedrag volgen. Los van een eventuele diagnose ADHD of ODD. Ouders hoeven dus niet eerst bij een psycholoog langs. Sommige ouders willen liever geen label voor hun kind, maar wel opvoedproblemen aanpakken. Of ze willen niet wachten op onderzoeksuitslagen en liever meteen aan de slag. Daarnaast is de oudertraining laagdrempelig, omdat ouders het in hun eigen tijd kunnen doen. Het werkt daarmee preventief en helpt onnodige zorg te vermijden, zónder onderbehandeling te riskeren. Dat zijn belangrijke transformatiedoelen waaraan de werkplaats wil bijdragen.

Praktisch

Ouders hebben behoefte aan praktische vaardigheden. Ze weten vaak wel dat ze positief moeten opvoeden, maar niet precies hoe. De ouders krijgen een werkboek met 11 modules. In het online programma kunnen ze direct toepassen wat ze in een module hebben gelezen. Ouders kunnen bijvoorbeeld aanklikken dat ze iets willen doen tegen gedram van hun kind of nadenken over welke regel passend is bij agressief gedrag. Het programma biedt op wetenschappelijk onderzoek gebaseerd advies.

Bellen

Een groot deel van de ouders rondt de training daadwerkelijk af. We bekijken nog welke ouders het lastig vinden om de training af te maken en waardoor dat komt. Wel merken we dat het motiverend lijkt voor ouders als wij ze elke 2 weken bellen om te vragen hoe het gaat. Halverwege en aan het einde van de training kijken we met een vragenlijst of het gedrag is verbeterd. En of ouders beter weten hoe ze de opvoeding kunnen aanpakken. De resultaten van het onderzoek zijn nog niet bekend, maar we zien al dat sommige ouders zich positiever opstellen ten opzichte van hun kind. Het analyseren van de onderzoeksgegevens vindt plaats in het voorjaar van 2021.

Oefenen

Ouders hebben tijdens de ontwikkeling van het programma meegelezen met het werkboek en 4 ouders doorliepen de training bij wijze van proef. Zij gaven onder meer aan dat een bepaalde module erg lang was – die is ingekort en bepaalde oefeningen zijn keuzeopdrachten geworden. Bij de teksten is gekozen voor eenvoudig taalgebruik, zodat de modules voor iedereen toegankelijk zijn. Bovendien helpen de online verwerkingsopdrachten met oefenen in de thuissituatie en het zich eigen maken van technieken.

Vinger aan de pols

De training sluit precies aan bij de richtlijnen voor ADHD en gedragsproblemen; het eerste advies daarin is bijna altijd een oudertraining bij matige problematiek. Gemeenten zouden de oudertraining via het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) of het wijkteam kunnen aanbieden. De wijkverpleegkundige kan telefonisch een vinger aan de pols houden – er is een protocol ontwikkeld met meest voorkomende vragen en de antwoorden die je kunt geven.

Eyeopener

Als onderzoeker merk ik dat het programma beter aansluit bij de behoeften van ouders nu we het samen hebben ontwikkeld. Voor ouders is het een eyeopener dat je niet meteen begint met het aanpakken van lastig gedrag, maar eerst inzet op veel positieve aandacht geven. Ik hoop dat dit laagdrempelige ouderprogramma zijn weg vindt naar gezinnen waarin ouders moeite hebben met het drukke en opstandige gedrag van hun kind – met of zonder diagnose.’

‘Als ik beter reageer, is haar gedrag anders’

Dit zegt ouder Frouke over de training Aan de slag met druk en opstandig gedrag:

‘Via de nieuwsbrief van school las ik dat ouders mee konden doen aan onderzoek naar dit zelfhulpprogramma. Dat leek me wel wat. Niet dat ik mijn dochter van 9 druk vind – als ze onrustig is, gaat ze even lekker dansen. Maar opstandig vond ik haar wel. Regelmatig gaf ze een grote mond, waarvan ik me afvroeg hoe dat zou gaan als ze straks pubert. Ik ben alleenstaand ouder – mijn man is overleden toen mijn dochter 5 jaar was. Daardoor is het soms schipperen met aandacht geven aan haar, tijd voor mezelf hebben, m’n werk kunnen doen. Af en toe ben ik “klaar” met de dag. Op zulke momenten is het lastig om pedagogisch te reageren.

Door de achtergrondinformatie in het werkboek en de oefeningen in het online programma begrijp ik beter wat er in een kinderhoofd omgaat. Ik weet nu: mijn kind is niet opstandig, mijn reactie roept iets bij haar op. Ik zei gewoon te vaak dat ze niet genoeg opschoot. Of dat ze iets niet goed deed, terwijl ik het toch had uitgelegd. Nu vraag ik haar hoe lang ze nog ergens mee bezig is. We zetten de wekker en als ze na het belletje gaat doen wat moest, complimenteer ik haar. Daar groeit zij weer van.

Verder heb ik een weekschema gemaakt, een tip uit de module over structuur. Zo is het helder wat er gaat gebeuren en hoef ik niet dagelijks de discussie aan. Want mijn 9-jarige zegt gerust: “Vandaag wil ik niet naar school.” Nu weet zij dat sommige dingen niet onderhandelbaar zijn en dat geeft haar ook rust. Ik weet ook dat ik gezeur daarover – elke ochtend zegt ze minimaal 2 keer dat ze niet naar school wil – gewoon kan negeren. Ook dreig ik niet meer met straf en ben ik consequenter.

’s Avonds is zij een kwartier de baas. We bouwen dan samen iets van Lego, spelen dierenarts – allemaal volgens haar regels. Die 15 minuten echte en positieve aandacht bleken een kantelpunt te zijn. Gewenst gedrag nam toe, haar zelfvertrouwen groeide en onze band werd veel beter. Als het kwartier om is, gaat ze uit zichzelf tandenpoetsen, pyjama aantrekken, haar kleren voor morgen klaarleggen en naar bed.

Eigenlijk kan ik het programma aan alle ouders aanraden, of je nu wel of geen druk of opstandig kind hebt. Als ik het volhoud te blijven doen wat ik heb geleerd, is het gedrag van mijn dochter anders. Daardoor is de sfeer thuis een stuk gezelliger en meer ontspannen.’

Lees de brochure

De invloed van medicatie, onderwijs en ouders op druk gedrag

Wat? Promotieonderzoek Druk & Dwars

Hoe? Voorlichting en ouderbegeleiding

Voor wie? Ouders, leerkrachten en kinderopvangmedewerkers leren hoe anders om te gaan met druk en dwars gedrag

Door wie? Promovenda, orthopedagoog en klinisch neuropsycholoog Maruschka Sluiter (Rijksuniversiteit Groningen) vanuit de Academische Werkplaats voor ADHD en Druk Gedrag

‘Mijn onderzoek bestaat uit 2 delen: eerst heb ik gekeken naar de trend in het voorschrijven van ADHD-medicatie en hoe leerkrachten denken over ADHD-diagnoses en medicatie. En ik heb onderzocht ik hoe we anders kunnen kijken naar en handelen bij druk en dwars gedrag. Soms is er wel moeilijk gedrag, maar geen diagnose. Bijvoorbeeld omdat ouders dat niet willen of leerkrachten het niet nodig vinden. Of een diagnose stellen wordt bemoeilijkt vanwege wachtlijsten of omdat kinderen niet aan de criteria voldoen. Het punt is ook dat je met een diagnose het probleem erg bij het kind legt, terwijl je als ouder of leerkracht ook gedrag kunt bijsturen. Je kunt je afvragen of een diagnose wel nodig is om iets te kunnen doen.

Alternatief

ADHD-medicatie blijkt op langere termijn niet altijd zoveel effect op gedrag en schoolprestaties te hebben. Mijn eerste, verkennende deel van het onderzoek laat zien dat wetenschappelijke publicaties over negatieve bevindingen het voorschrijfgedrag echter nauwelijks beïnvloeden. Artsen en psychiaters schrijven deze medicatie nog steeds vaak voor.

Verder zie ik grote verschillen tussen leerkrachten in hoe zij over medicatie denken. De een is er groot voorstander van, de ander is er pertinent tegen. Sommige leerkrachten zien geen alternatief: met 30 leerlingen is het gewoonweg onmogelijk om altijd rust in de klas te creëren en aandacht te hebben voor elk kind. Opvallend vond ik dat sommige leerkrachten dat eigenlijk wél zouden willen, maar dus tegen praktische bezwaren aanlopen.

Pittig

In het tweede deel van mijn studie onderzocht ik ook het effect van ouderbegeleiding. Kun je inderdaad wat doen door anders te handelen? Onder leiding van 2 professionals kwamen ouders uit dezelfde buurt in een klein groepje 7 keer bijeen rond een bepaald thema en hun pittige kinderen. De ouders kregen huiswerk mee om pedagogische vaardigheden te oefenen en professionals belden hen voor tussentijdse ondersteuning. Met de feedback van ouders en trainers pasten we uiteindelijk het begeleidingsprogramma aan, zodat het beter aansloot bij wensen en behoeften. Het blijkt dat de ouderbegeleiding de communicatie tussen ouder en kind verbetert.

En ouders zeggen dat het drukke en dwarse gedrag van hun kind minder wordt. Daarnaast neemt de opvoedstress af. Het gedrag van het kind hoeft niet per se anders te worden, maar de perceptie en de reactie van ouders wel. Dat helpt zowel de ouders als het kind. Een kind labelen met een stoornis legt het probleem volledig bij hem of haar, terwijl de opvoeding veel kan betekenen. Een ouder vertelde dat zijn zoon nog maar eens per week een boze bui had, in plaats van 3 keer per dag. Hij vraagt zich steeds vaker af: “Moet ik me hier nou druk om maken?”

Ouders uit de buurt

Ook opvallend was de meerwaarde van de groep. Ouders wisselden ervaringen en opvoedtips uit, kregen erkenning van elkaar en voelden zich daardoor meer capabel als opvoeder. Sommige ouders maakten een groepsapp aan waarin ze problemen bespraken. Andere ouderparen raakten bevriend, omdat ze toch al in de buurt woonden en elkaar begrepen. Wijkteams bieden de ouderbegeleiding daarom al aan terwijl de studie nog loopt. Als werkplaats helpen we om de begeleiding structureel in te bedden in het aanbod. Een andere mogelijkheid is om het bijvoorbeeld vanuit scholen aan te bieden.

Praktijktraining

Vanuit Druk & Dwars zetten we werkgroepen op met leerkrachten en intern begeleiders. Zo kunnen we samen onderzoeken welke elementen er in een praktijktraining moeten zitten om professionals te helpen bij de omgang met pittige kinderen. Kinderopvangmedewerkers vragen we om feedback op de training.

De samenwerking met onderwijs en kinderopvang is organisatorisch soms een uitdaging. Leerkrachten hebben het vaak druk en moeten overdag lesgeven, terwijl ze wel graag willen meedenken. En het onderzoek kost natuurlijk tijd omdat wij vanuit de praktijk inventariseren, overleggen en verwerken. Maar het mooie is dat je zo wel iets ontwikkelt waar de praktijk echt wat aan heeft. Een diagnose is niet per se de oplossing, samenwerken aan een andere aanpak wel.’

Lees ook dit artikel over het programma.

Academische Werkplaats voor ADHD en Druk Gedrag

Steeds vaker krijgen kinderen de diagnose ADHD en ook bij het voorschrijven van ADHD-medicatie is een toename te zien in Nederland. Deze werkplaats wil gepaste hulp bieden bij problemen van kinderen met druk, impulsief en onoplettend gedrag, ook als er geen ADHD-diagnose is. Het motto is: onnodige zorg vermijden, zonder onderbehandeling te riskeren. De werkplaats doet met de betrokken partijen onderzoek naar de juiste ondersteuning van ouders en professionals in de omgang met pittige kinderen. Dit onderzoek is bedoeld om een gunstig opvoed- en leerklimaat te bevorderen en onnodig labelen en voorschrijven van medicatie tegen te gaan. Ook ontwikkelt en verspreidt de werkplaats publicaties, voorlichtings– en onderwijsmateriaal (online informatie, vlogs, lezingen) voor onder meer ouders, leerkrachten en professionals.

Artikel sluiten